Τετάρτη 3 Σεπτεμβρίου 2008

Τζ. Μ. Κούτσι, Τα χρόνια του σιδήρου

Η αγωνία μιας ηλικιωμένης γυναίκας στο πρόθυρα του τέλους της,
που έχει να αντιπαλέψει την προσωπική απώλεια ζωής σε ένα περιβάλλον ερημιάς καθώς οι συναισθηματικοί δεσμοί, με αυτό που αποκαλεί επέκταση της ζωής της, την κόρη της, έχουν υποστεί τις επιπτώσεις της μακρόχρονης απόστασης (η κόρη έχει εγκαταλείψει την πατρική εστία και πατρίδα με την αποδοχή της μάνας) και το ευρύτερο της περιβάλλον είναι σαθρό και απογυμνωμένο από όποια συναισθηματική χροιά, καθώς το καθεστώς του απαρχάϊντ στην Νότια Αφρική περιβάλλει τα πάντα με βρωμιά.
Μέσα στη βρωμιά πρέπει να αφήσει την ψυχή της και η Κάρεν, μια γυναίκα παιδευμένη στον Δυτικό ουμανισμό, καθηγήτρια κλασσικής φιλολογίας. Από την πρώτη μέρα που μαθαίνει για το επερχόμενο τέλος της προσπαθεί σχεδόν ανεπαίσθητα και σαν να είναι όλως τυχαία, να υφάνει δεσμούς που θα επιτρέψουν στην ψυχή της να παρέλθει αγγιγμένη, έστω και στα ακροδάχτυλα, από τις απαλές φτερούγες ενός άγγελου προστάτη που, έστω την ύστατη στιγμή, θα μαλακώσει την αγριάδα του σιδήρου που την περιβάλει, θα δώσει ύπαρξη στο ανθρώπινο και θα μετουσιώσει την βρωμιά, για να μπορέσει να κάνει την έξοδό της.
Ρεαλιστική η γραφή του Κούτσι, αλλά ο πυρήνας έχει έντονα στοιχεία συμβολισμού. Ο κύριος Βερκέιγ, ένα απόβρασμα, στεγνό, βρωμερό, απογυμνωμένο σχεδόν από οτιδήποτε ανθρώπινο, πιθανώς να αντιπροσωπεύει την κατάσταση της Νότιας Αφρικής ή να αντικατοπτρίζει ένα από τα παιδιά που γέννησε το απαρχάϊντ. Την ακολουθεί και τον ακολουθεί ψωμοζώντας με ελάχιστα ανθρώπινα και η Κάρεν ενίοτε τον εκπαιδεύει, τον προετοιμάζει να γίνει ο Ερμής του ημερολογίου της προς την κόρη της.
Η κόρη της, γέννημα της Κάρεν, η επέκτασή της, έφυγε από την δυσωδία και έτσι το μέρος του μέλλοντος της έδωσε τέρμα στη βρώμα της. Παρά ταύτα την κόρη, παρότι απούσα, επιλέγει να την κάνει κοινωνό των συμβάντων. Η λήθη ναρκώνει. Η Κάρεν στην προσπάθεια της να βρει ψήγματα ανθρώπινης καθαρότητας (όχι με τη δογματική ματιά του ουτοπικού καθαρού, αλλά απλά της ανθρώπινης ενσυναίσθησης) γύρω από τον κόσμο που την περιβάλλει, επιλέγει τον απόκληρο του καθεστώτος καθώς στη Φλόρενς, την έγχρωμη οικιακή βοηθός της, το γιο της και το φίλο του (ατσάλινοι αυτοί, παιδιά του πολέμου, φτιαγμένα όμως από σάρκα που σχίζεται από τα βόλια και τρέχει πηχτό το αίμα τους μουλιάζοντας τα πόδια της Κάρεν) δεν μπορεί να βρει αγαλλίαση η παλλόμενη πριν το τέλος ψυχή της.
Κάποια σημεία παραπέμπουν στο μελό και στιγμιαία αδυνατίζουν το κείμενο από την δεινότητα του. Στις πιο πολλές στιγμές του όμως είναι ένα καλά και με ευαισθησία δουλεμένο έργο που αποτυπώνει την προσωπική υπαρξιακή αγωνία που εμπλέκεται στα γρανάζια ενός χυδαίου συστήματος και κραυγαλέα μεγεθύνει την αγωνία της ύπαρξης.Μια ανησυχία διακατέχει τον αναγνώστη για την όποια δυσωδία γύρω του.

3 σχόλια:

  1. Δεν έχω διαβάσει Κούτσι. Τελευταία διαβάζω Γκόρντιμερ. Την αναφέρω επειδή και οι δύο συγγραφείς είναι Νοτιοαφρικανοί της ίδιας περίπου γενιάς. Αναρωτιέμαι αν κανείς θα χαρακτήριζει τη λογοτεχνία τους πολιτική (υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι υπάρχει μη πολιτική λογοτεχνία). Θα τον ψάξω και τον Κούτσι. Είναι υπέροχο να συναντά κανείς σπουδαία βιβλία. Βιβλία που ανοίγουν τον νου και την καρδιά. Και το σώμα, βεβαίως, βεβαίως!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. νομίζω πως "ο κόσμος" που δημιουργούν τόσο ο Κούτσι όσο και η Γκόρντιμερ είναι πολύπλευρος και "πολύς", σαφώς με όρους πολιτικούς, γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Στα χρόνια του σιδήρου βρισκόμαστε την περίοδο του απαρχάιντ, συμβαίνουν πράγματα, υπάρχουν εξελίξεις, οι άνθρωποι δρουν. Είναι ζωντανοί, εννοώ θνητοί, γήινοι, υπαρκτοί μέσα στο ιστορικό πλαίσιο. (Οι άνθρωποι γύρω από τη βασική ηρωίδα).

    Της Γκόρντιμερ έχω διαβάσει "Το όπλο του σπιτιού", όπου εκτυλίσσεται κάποια χρόνια μετά τη λήξη του απαρχάιντ, κι όμως κι εδώ το παρελθόν, ως μνήμη και ως καταγεγραμμένο ιστορικό γεγονός, είναι πανταχού παρόν.

    το σημαντικό είναι ότι αυτοί οι δημιουργοί καταφέρνουν να "επικοινωνήσουν" τα θέματά τους, βγάζοντάς τα απ' το στενό περιβάλλον της Νότιας Αφρικής, όπου γεννήθηκαν ή όπου ανήκουν...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αναρωτιέμαι συχνά τί είναι "πολιτικό" στη σημερινή Ελλάδα. Δεν μιλάω για τα βιβλία όπως "Το Κιβώτιο" ή για τη δουλειά του Τσίρκα. ΣΗΜΕΡΑ ΤΙ ΜΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΕΙ; Πρέπει να ζούμε μία κατάσταση όπως το απαρτχάιντ ή ένας εμφύλιος ή δνε ξέρω κι εγώ τί για να μιλάμε για πολιτική λογοτεχνία; Μήπως το να κάνει κανείς τέχνη σήμερα, αληθινή τέχνη, είναι πολιτική; Το να προσπάθώ να σταθώ πραγματική μέσα στην σαπίλα, την απαιδευσιά και την βαρεμάρα που με περιβάλλει είναι αυτό μία στάση πολιτική; Ή τα έχουμε κάνει όλα αχταρμα;

    ΑπάντησηΔιαγραφή