Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2008

Θάνατος στη Βενετία




" Ένα αξιόλογο έργο τέχνης, για να μπορέσει να ασκήσει μια πλατειά και βαθειά επίδραση, έχει ανάγκη απ΄την ύπαρξη μιας μυστικής συγγένειας ή ακόμα μιας συνταύτισης, ανάμεσα στην προσωπική μοίρα του δημιουργού του και ολάκερης της σύγχρονης γενιάς του."

Ο Τόμας Μαν κατεβαίνει στον Άδη. Αλλά έναν Άδη χαράς, γαλήνης, ηρεμίας, επιτέλους πληρότητας. Όχημα, φυσικά, η ομορφιά. Αυτή είναι "ο δρόμος που μας οδηγεί απ΄το αισθητό στο πνεύμα.". Η ομορφιά η καθαρή τον οδηγεί. Σ΄αυτήν αφήνεται ευτυχισμένος, κολυμπώντας ενάντια σε κάθε -μέχρι τότε- βεβαιότητα της ζωής του. Ο αφηγητής, ο γεμάτος λόγια που ποτέ δεν ξεστομίζει, βρίσκει αυτή η ομορφιά εντελώς απτή στο πρόσωπο του νεαρού Τάτζιο.

Ναι, τον ερωτεύεται, και ναι αφήνεται στον θάνατο ευτυχισμένος που αγάπησε αυτό το αγόρι. Η απόλυτη χαρά. Το παραμύθι. Το δόσιμο στο αχανές του τίποτε. Το ευτυχές δόσιμο. Το τελειωτικό.

Ο Μαν ονειροβατεί μαζί με τον αφηγητή του. Στη γοητεία και τη βρώμα της Βενετίας. Στην ύποπτη καθαρότητα και την ηδονική αρρώστια. Συνομιλεί με τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη, περί θεού, τέχνης, μορφής, ομορφιάς, ζωής. Ταυτοχρόνως όχι μονάχα εκφράζει, αλλά δείχνει, την δική του άποψη περί λογοτεχνίας. Γιατί γράφουμε, πώς γράφουμε, γιατί δεν μπορούμε παρά να γράφουμε. Κι αν αυτά αρκούν για να δημιουργήσουμε καλλιτεχνικό έργο.

Κείμενο ονειρικό, ποιητικό, ήσυχο, τρομακτικό. Σαν ναρκωτικό. Σαν βύθιση στα νερά της Βενετίας. Σαν καλότυχος θάνατος.

Υ.Σ. Αναρωτιέμαι πώς και αυτό το ομοφυλοφιλικό και παιδοφιλικό κείμενο δεν απαγορεύτηκε, δεν λογοκρίθηκε, αλλά αντίθετα γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Κυκλοφόρησε το 1912. ("Ο εραστής της Λαίδη Τσάτερλυ" κυκλοφόρησε το 1928 και ο καημένος ο Λώρενς πέρασε τη ζωή του στα δικαστήρια να υπερασπίζεται το έργο του.) Μήπως επειδή η ερωτική σχέση στον Μαν δεν γίνεται ποτέ σεξουαλική; Η ματιά του πρωταγωνιστή είναι σίγουρα ηδονοβλεπτική. Απλώς δεν τολμά να προχωρήσει παραπέρα. Ίσως να πρόκειται για περίπτωση όπως του Παπαδιαμάντη, που "άγιασε" παρά τα τόσα και τόσα κοριτσάκια που ερωτοβόλα κυκλοφορούν στα διηγήματά του. Ίσως...

2 σχόλια:

  1. Σκέψου Μαίρη και "Το βυσσινί τριαντάφυλλο" του Πλάτωνα Ροδοκανάκη, όπου για την εποχή του πρέπει να ήταν αρκετά τολμηρό (βάζει π.χ. το ανύπαντρο ζευγάρι με "αμέτρητες γενετήσιες προσταγές" σ' ένα παρεκκλήσι). Ο Ροδοκανάκης έφτασε στις πόρτες του δικαστηρίου, για λόγους μάλλον ομοιότητας με κάποιο θεατρικό έργο (αν καταλαβαίνω καλά, απ' τη "Μια εξήγηση" στον πρόλογο του βιβλίου του) αλλά και πάλι το κείμενο που τελικά δημοσιεύτηκε το 1912 καμιά σχέση δεν έχει με αυτό που ο δημιουργός είχε φανταστεί...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Η λογοκρισία ζει. Αυτή μας οδηγεί. Ακόμα κι όταν αφορά την αυτολογοκρισία. Ή τους νόμους της αγοράς και το πώς αυτοί καθορίζουν τί τελικά θα φτάσει στα βιβλιοπωλεία και πώς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή