Όσο οι λέξεις εξακολουθούν να έρχονται τίποτα δεν τα έχει αλλάξει, οι λέξεις οι παλιές ξαμολημένες πάλι. Ξεστόμισε, δεν απομένει τίποτ’ άλλο, ξεστόμισε να τις ξεφορτωθείς, εδώ όπως πάντα, τίποτ’ άλλο[1].
-Εγώ δεν το διάβασα! Πώς να το διαβάσω αυτό το πράγμα;
-Εγώ όταν το είχα διαβάσει φοιτήτρια δεν μπόρεσα να το τελειώσω. Τώρα, αφού το είδα στην Επίδαυρο, το διάβασα διαφορετικά.
-Μα, είναι καλύτερη η παράσταση από το κείμενο!
-Τελικά υπάρχουμε μέσα από το βλέμμα του άλλου…
-Και το πιστόλι;
-Δηλαδή τι ήθελε να πει;
-Ας μην ξεχνάμε την εποχή που έγραφε!
-Είναι υπαρξιστής!
Ο ίδιος ο Beckett έλεγε ότι είναι μάταιο να τον ρωτούν ποιο είναι το νόημα στα κείμενά του και να προσπαθεί κάποιος να βρει κάτι κρυμμένο σε αυτά. Η συζήτηση της Δευτέρας κινήθηκε ανάμεσα σε συναισθήματα και σκέψεις που μας ξύπνησε η ανάγνωση των «Ευτυχισμένων Ημερών» και τις πάμπολλες προσεγγίσεις των θεωρητικών πάνω στο έργο του. Η συζήτησή μας ήταν ένα ιδανικό δείγμα για τη θεωρία της πρόσληψης: ο κάθε αναγνώστης προσέλαβε διαφορετικό νόημα.
Μία γυναίκα που αναζητά το βλέμμα του συντρόφου της, ένα κορίτσι που ψάχνει μέσα στην τσάντα της μαμάς της και μαγεύεται από τις ανακαλύψεις, μία ηθοποιός που ψάχνει να δημιουργήσει τον ρόλο της, ο σύγχρονος άνθρωπος που βιώνει την κατάρρευση των νοημάτων…Οι ήρωες του Beckett αναγκάζονται να διαπιστώσουν ότι πρέπει να συνεχίσουν να ζουν μέσα στην παντελή έλλειψη νοήματος. Οι «Ευτυχισμένες Μέρες» σηματοδοτούν την αρχή μιας νέας φάσης στη δραματουργία του, κατά την οποία η γλώσσα χάνει το νόημά της ακόμα περισσότερο από τα πρώτα του έργα, αλλά παραμένει βασανιστικά το μόνο μέσο έκφρασης. Παράλληλα η δυνατότητα κίνησης μειώνεται δραματικά και η θεατρική σύμβαση γίνεται όλο και πιο εμφανής ως στοιχείο της παράστασης. Στο τέλος του έργου η Winnie μένει να μιλάει, με το κεφάλι μόνο έξω από τον λόφο του τίποτα μέσα στον οποίο θάβεται, ενώ το κουδούνι του θεάτρου είναι αυτό που της υπαγορεύει τον ρυθμό. «Αυτό δεν έχει καμία σχέση με τον ρόλο» απαντούσε ο Beckett στην Brenda Bruce, κάθε φορά που αυτήν τον ρωτούσε για το νόημα μιας φράσης, προσπαθώντας να προσεγγίσει τον ρόλο στανισλαβσκικά.
Ο Beckett αποθέωσε το ίδιο το θέατρο, χρησιμοποιώντας κυριολεκτικά τον χρόνο και τον χώρο του, οι ήρωές του στην όψιμη δραματουργία του δεν είναι παρά ηθοποιοί που καλούνται να υπάρξουν πάνω στη σκηνή για όση μόνο ώρα διαρκεί η παράσταση. Ισότιμα με αυτούς μπορεί να πρωταγωνιστεί ένα κουδούνι ή ένας προβολέας.
Θα κλείσω με το απόσπασμα από τη μετάφραση των «Ευτυχισμένων Ημερών» από τη Ρ.Πατεράκη και τον Κ.Φοντούκη, που πιστεύω ότι συνοψίζει όλα τα παραπάνω:
Words fail...
οι λέξεις αποτυγχάνουν απογοητεύουν προδίδουν
words fail...
οι λέξεις φθείρονται, φθίνουν
words words words
λόγια λόγια λέξεις λέξεις
οι λέξεις
fail
φθίνουν εξαντλούνται εξασθενούν
μειούνται εξαντλούνται εξαντλούνται
εγκαταλείπουν
les mots vous lachent
οι λέξεις σε παρατούν, είναι φορές
που ακόμα κι αυτές σε εγκαταλείπουν[2].
[1] Από τα Κείμενα για το τίποτα 3, στο Μπέκετ Σάμουελ, Πρόζες 1945-1980, μτφ. Ε. Μαρωνίτη, Αθήνα, Πατάκης, 2006.
[2] Μπέκετ Σάμουελ, Ευτυχισμένες μέρες, Ω, οι ωραίες μέρες, ελληνική απόδοση Ρούλα Πατεράκη, Κοσμάς Φοντούκης, Αθήνα, Το Ροδακιό, 1994.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου