Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2008

Πλάτων Ροδοκανάκης: Το βυσσινί τριαντάφυλλο

Κάποιους μήνες τώρα με γυροφέρνει «Το βυσσινί τριαντάφυλλο» (Β.Τ.) του Πλάτωνα Ροδοκανάκη. Δεν ξέρω το λόγο. Πρώτα είδα την θεατρική διασκευή του ομώνυμου διηγήματος από την ομάδα «Όχι παίζουμε», μετά έψαξα και διάβασα το γραπτό κείμενο και τέλος αναζήτησα την ιστορία του διηγήματος αυτού.



Το 1909 ο Ροδοκανάκης άρχισε να εκδίδει σε αποσπάσματα το Β.Τ. στην εφημερίδα Ακρόπολις. Ο συγγραφέας Κωνσταντίνος Χρηστομάνος τον κατηγόρησε ότι αντέγραφε τον άκρατο συναισθηματισμό και τη χλιδή του ύφους του έργου του το Βιβλίο της Αυτοκράτειρας Ελισάβετ. «Ο Ροδοκανάκης επέμενε πως ήταν ο Χρηστομάνος που τον αντέγραφε, πως το θεατρικό έργο Τα τρία φιλιά του Χρηστομάνου ήταν αντιγραφή από το Β.Τ.». Η κατάληξη ήταν ο Χρηστομάνος να πάει στα δικαστήρια τον Ροδοκανάκη «επί δυσφημίσει». Ο Κωστής Παλαμάς ήταν εκείνος που τελικά τον έσωσε «καταθέτοντας πως κατηγορία λογοκλοπής, έστω και αν υπάρχει κάποια μίμηση ή επιρροή, δεν μπορεί να σταθεί».
Και να σημειωθεί πως και οι δυο εστέτ της εποχής ανήκαν στην ίδια λογοτεχνική παρέα και κρούσματα αντιγραφής είχαν υπάρξει και παλιότερα με Το φλογισμένο ράσο του Ροδοκανάκη όπου ο τίτλος προερχόταν από έργο του Χρηστομάνου…
Αυτή είναι η πρώτη ιστορία που σέρνει το Β.Τ. Η δεύτερη έχει να κάνει με έναν άλλο συγγραφέα της παρέας, τον Περικλή Γιαννόπουλο, ο οποίος αυτοκτόνησε στον Σκαραμαγκά κατά τον τρόπο που αυτοκτονούν οι δυο ήρωες στο Β.Τ. …


"Ο Πλάτων Ροδοκανάκης τοποθετείται χρονικά στο τέλος της λεγόμενης λογοτεχνικής γενιάς του 1880. Η γραφή του κινείται στα πλαίσια του αισθητισμού, με αναφορές στο έργο του Όσκαρ Ουάιλντ, του Ντ’ Αννούντσιο, του πρώιμου Νίκου Καζαντζάκη, του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και τη φιλοσοφία του Φρειδερίκου Νίτσε". (http://www.lemoni.gr/shop/author.asp?ID=18758). Ο Παλαμάς, σε κριτική του που δημοσιεύεται στη συλλογή διηγημάτων του Ροδοκανάκη, όπου και το Β.Τ., αναφέρει «Στο Β.Τ. βρίσκετε στοιχεία από τη ζωή, το σχέδιο μιας ιστορίας, κάτι σαν ψυχολογική ανάλυση, κάποιο δράμα, κάτι σα χαρακτήρες, λίγη ειρωνεία, λίγη φιλοσοφία, ξέρω κ’ εγώ τι. Μα το ξεδιακριτικό του γνώρισμα είναι το εγώ του συγγραφέα που δεν περιγράφει τη ζωή, πιστά ή άπιστα, μα την ερμηνεύει, ντύνοντάς τηνε, μεταμορφώνοντας, σχεδόν παραμορφώνοντας, μέσα στα πλατιά, πολύπτυχα, αρχοντικά, και κάποτε αποκριάτικα φορέματα του λυρισμού…».



Δεν ξέρω ποιο κείμενο είχε υπόψη του ο Παλαμάς. Στο πρόλογο του βιβλίου το Β.Τ. ο Ροδοκανάκης αναφέρει «Το έργο, όπως βγαίνει τώρα, είναι κάπως διαφορετικό από κείνο που είχε γραφεί». Έχει κάνει αλλαγές, έχει κόψει ολόκληρα κομμάτια «για λόγους τέχνης» και «για να σβηστή κάθε γραμμή ομοιότητας» κ.λπ. κ.λπ. που παραδίδουν ένα κείμενο σμπαραλιασμένο και μάλλον αδιάφορο.



Και ερχόμαστε στο σήμερα. Μια ομάδα αποφασίζει να ξανα-ανακαλύψει τον Ροδοκανάκη και το Β.Τ. για τους δικούς της λόγους «Η δράση οργανώνεται με αφορμή τα 100 χρόνια από την πρώτη και μοιραία ανάγνωση, σε στενό λογοτεχνικό κύκλο, του έργου Το Βυσσινί Τριαντάφυλλο του μυστηριώδους λογοτέχνη. Μοιραία ανάγνωση διότι οδήγησε τον Π. Γιαννόπουλο να εμπνευστεί τον τρόπο της αυτοκτονίας του, έσπρωξε τον Κ. Χρηστομάνο στα δικαστήρια, εισήγαγε τον νεαρό Πλάτωνα στα πιο σημαντικά λογοτεχνικά σαλόνια της εποχής και επικύρωσε το καθαρόαιμο της μυστικιστικής – βυζαντινής του καταγωγής.»



Σήμερα αν ξανασυστήναμε το Ροδοκανάκη, για ποιο λόγο θα το κάναμε; Εγώ θα έλεγα για το εκπληκτικό του χιούμορ, ένα υποδόριο χιούμορ που αφήνεται ξαφνικά να πλημμυρίσει τον κόσμο που φτιάχνει. Και νομίζω ότι τα υπόλοιπα διηγήματα της συλλογής του Β.Τ. αδικούνται απ’ την ιστορία που σέρνει το ομώνυμο κείμενο.


Ίσως δίκαια θεωρείται ως ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σχολής του ελληνικού αισθητισμού, όμως υπάρχουν ακόμα πολλές πτυχές του έργου του που όπως φαίνεται δεν έχουν καλά καλά αποκαλυφθεί [Ένας συγγραφέας που θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόδρομος των υπερρεαλιστών μας, Νάσος Βαγενάς http://www.sarantakos.com/kibwtos/rodokanakhs_maxaragias.html ]



[στοιχεία αντλήθηκαν από: Πέτρου Χαρτοκόλλη Ο αυτόχειρας του Σκαραμαγκά, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, Αθήναι 2007
Πλάτων Ροδοκανάκης Το βυσσινί τριαντάφυλλο, Εκδόσεις Νεφέλη 1988
Και τα liks που αναφέρονται μέσα στο κείμενο]

3 σχόλια:

  1. Τί σε απασχολεί; Δεν κατάλαβα. Η λογοκλοπή; Το «σύγχρονο» του Ροδοκανάκη; Το πώς «ξαναδιαβάζουμε» κείμενα;

    Για μένα, είναι πολύ ενδιαφέρον το ποιους δημιουργούς ανακαλύπτουμε και με ποια αφορμή. Βλέπε: Λε Κλεζιό και Νόμπελ.

    Η προσπάθεια των παιδιών να συνομιλήσουν με τον Ροδοκανάκη ήταν εξαιρετική!!!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ίσως θα έπρεπε να σταθώ περισσότερο στο θέμα του πώς ξαναδιαβάζουμε κάτι και για ποιο λόγο. Φυσικά και η προσπάθεια της θεατρικής ομάδας ήταν εξαιρετική - μιλάω για την ιδέα που έχουν να συνομιλούν με παλιότερους και ξεχασμένους συγγραφείς και όχι για την αισθητική της παράστασης - αλλά πιστεύω ότι ως αναγνώστες σήμερα θα μπορούσαμε να αναζητάμε βαθύτερους και πιο λογοτεχνικούς ίσως λόγους και αιτίες που αξίζει να ξανα-διαβάσουμε κάποια κείμενα, απ' το να μένουμε στα "κουτσομπολιά" που κουβαλά ένα κείμενο κ.λπ.. Γιαυτό και μίλησα για το χιούμορ του Ροδοκανάκη ή ανέφερα την άποψη του Βαγενά για την ποίησή του...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. http://www.ohipezoume.gr/index.php/gallery/videos/category/rodokanakis/

    ΑπάντησηΔιαγραφή