Τετάρτη 3 Νοεμβρίου 2010

"Ο Πέπλος" του Μίλαν Κούντερα

Ο πέπλος

Συγγραφέας Μίλαν Κούντερα

Δευτέρα 1 Νοεμβρίου 2010

Αίθριο των εκδόσεων Μεταίχμιο



Παρόντες Μάρθα, Μαίρη, Γιάννης Π., Δημήτρης, Έφη, Φλωρεντία, Γιάννης Χ. και Μαρία

 


Μαρία. Πρότεινα το συγκεκριμένο βιβλίο γιατί θεωρώ ότι έχω έλλειμμα σε θεωρητικές γνώσεις λογοτεχνίας. Δεν ήθελα να προτείνω όμως ένα αμιγώς ακαδημαϊκό έργο αλλά το θεωρητικό έργο ενός δημιουργού όπου συνυπάρχει και η βιωμένη πρακτική του τεχνίτη. Έτσι το συγκεκριμένο έργο μπορούμε να το δούμε ως την ποιητική του Κούντερα για το μυθιστόρημα όπου επίσης καταρτίζει και τον προσωπικό του κανόνα από τους συγγραφείς που θαυμάζει και είναι κατά κάποιο τρόπο παρόντες στο δικό του έργο. Επίσης νομίζω ότι όταν ένας συγγραφέας μιλάει για κάποιον άλλο ομότεχνό του στην πραγματικότητα  μιλάει για τον εαυτό του.

Μαίρη. Το πρόβλημά μου ήταν ότι δεν μπόρεσα να εντοπίσω  ένα ενιαίο τρόπο σκέψης. Τα κείμενα δεν είχαν συγκροτημένη δόμηση ώστε να μείνουν στο μυαλό του αναγνώστη. Επίσης με ενόχλησε η απολυτότητά του όσον αφορά τα συμπεράσματά του. Όποιος π.χ. γράφει σήμερα μουσική σαν τον Μπετόβεν είναι ηλίθιος.  Ο Μίλαν ο Θεός είπε και ελάλησε.

Μαρία. Αυτό το εντάσσει στο πλαίσιο της ιστορικότητας. Δεν ξέρω από μουσική αλλά στο χώρο της λογοτεχνίας αυτό που λέει νομίζω ότι ισχύει. Δηλαδή αν κάποιος σήμερα γράφει σε μία πεθαμένη φόρμα π.χ. δεκαπεντασύλλαβο, όχι σαν μεικτή τεχνική αλλά εξ ολοκλήρου σε  δεκαπεντασύλλαβο, αυτό είναι αναχρονισμός και εντάξει ο αναχρονισμός δεν με πειράζει, αλλά το κυριότερο νομίζω ότι είναι άγονο.

Μαίρη. Αν ένας σήμερα νομίζει ότι τον εκφράζει καλύτερα να γράψει σε δεκαπεντασύλλαβο γιατί όχι. Μπορεί να βρεθεί κι ένας αναγνώστης που να τον αφορά και να το διαβάσει. Εξ άλλου ο Καζαντζάκης δεν έγραψε την Οδύσσειά του σε δεκαπεντασύλλαβο; Σημασία έχει πως θα διαχειριστεί κάποιος το θέμα του.

Μαρία. Γι αυτό δεν την διαβάζει κανείς την Οδύσσειά του.

Δημήτρης. (Κουντεροχτυπημένος) Θα συμφωνήσω με τη Μαίρη. Σημασία έχει πως χρησιμοποιεί τις  φόρμες του ο κάθε καλλιτέχνης. Έχω διαβάσει όλα τα έργα του Κούντερα και παίζει πράγματι παιχνίδια στον αναγνώστη του, ειρωνεύεται και αυτοαναιρείται.

Μάρθα. Είμαι κάθετη σ’ αυτό. Σήμερα πρέπει να γράφουμε για το σήμερα. Μεταφέρω εμπειρία από το χώρο του θεάτρου. Είδα μια παράσταση για την ζωή του Κην. Κάποιος κάθισε σήμερα έγραψε και μετά έστησε παράσταση για τον Κην. Ποιόν αφορά αυτό;

Όλοι. Ποιος είναι ο Κην;

Μάρθα. Άγγλος ηθοποιός του δέκατου όγδοου αιώνα. Θεωρείται ο θεμελιωτής της υποκριτικής.

Όλοι. Α!   


Μαίρη. Που απευθύνεται ο Κούντερα μ’ αυτό το έργο;

Γιάννης Χ. Στους αναγνώστες των μυθιστορημάτων του. Εμένα μου άρεσε ο πέπλος, κυρίως ως προς τις διαπιστώσεις του, και όχι ως προς το θεωρητικό κομμάτι περί μυθιστορήματος. Έχει εξαιρετικά κομμάτια, όπως όταν σχολιάζει κείμενα που τον εντυπωσίασαν και σε παρασύρει και θέλεις να τα διαβάσεις αν δεν τα ξέρεις, Αυτή τη νουβέλα του  Ιάπωνα Κενζαμπούρο Όε, ας πούμε, έψαξα να βρω αν έχει εκδοθεί στα ελληνικά. 

Μάρθα. Πράγματι. Και το κομμάτι για το θάνατο της Άννας Καρένινα ήταν πολύ καλό.

Γιάννης Χ. Επίσης αυτό που λέει για τον επαρχιωτισμό των μικρών κρατών και τον επαρχιωτισμό των μεγάλων.

Μαρία. Για το καλλιτέχνη που θεωρείται ιδιοκτησία του έθνους του αν προέρχεται από  μικρή χώρα.

Κάποιος (δε θυμάμαι ποιος). Λέει ότι κανείς δεν θα ήξερε τον Κάφκα αν είχε γράψει στα τσέχικα.

Δημήτρης. Ο Κάφκα είχε τρεις επιλογές. Μπορούσε να γράψει στα τσέχικα, στα γίντις ή στα γερμανικά. Επέλεξε  να γράψει στα γερμανικά γιατί ήταν μια γλώσσα με παγκόσμια εμβέλεια κι επιπλέον πίστευε ότι είχε μεγαλύτερες γλωσσικές δυνατότητες σε σχέση με τις άλλες δύο. Άσχετα αν μετά το μετάνοιωσε κι ήθελε να κάψει τα γραπτά του.

Μαρία. Έτσι είναι. Αν η Φόνισσα  του Παπαδιαμάντη είχε γραφτεί στα αγγλικά θα ήταν ένα κείμενο που θα το ήξερε όλος ο κόσμος.

Δημήτρης. Και κάποια διηγήματά του με μοντερνιστικά στοιχεία, πριν τον μοντερνισμό.

Μαίρη. Μπορούσε ο Παπαδιαμάντης να γράψει αγγλικά;

Μαρία. Τι εννοείς;

Μαίρη. Μπορείς να βγάλεις τον Παπαδιαμάντη έξω απ’ το πλαίσιό του; Μπορείς να τον σκεφτείς π.χ. χωρίς την ορθοδοξία του;

Μαρία. Υπόθεση κάνουμε. Μήπως ένας αγγλόφωνος Παπαδιαμάντης;

Κάποιος (πάλι δεν θυμάμαι). Πάντως ο Κούντερα μας λέει ότι δεν είναι απαραίτητη συνθήκη για την κατανόηση ενός κειμένου, να είσαι ομοεθνής του συγγραφέα του και να γνωρίζεις τη γλώσσα στην οποία γράφτηκε. Έτσι λέει, κανείς Γάλλος δεν κατανόησε καλύτερα τον Ραμπελαί απ΄ ότι ένας Ρώσος ο Μπαχτίν, τον Ντοστογιέφσκι ένας Γάλλος ο Ζίντ, τον Τζόυς ένας Αυστριακός ο Μπρόχ, τον Ίψεν ένας Ιρλανδός ο Μπέρναντ Σω, τους Βορειοαμερικάνους, Φώκνερ, Ντος Πάσσος, Χεμιγουαίη, οι Γάλλοι συνάδελφοί τους κ.λπ.

Φλωρεντία (λίγο αργοπορημένη, ας όψονται τα τούρκικα!). Δεν το τελείωσα το βιβλίο. Βαρέθηκα. Λέει πράγματα που γνωρίζουμε, με ακαδημαϊκό τρόπο.

Δημήτρης. Η ουσία του βιβλίου βρίσκεται στο σημείο που λέει για τον Θερβάντες και τον Δον Κιχότη. (διαβάζει) « Μπροστά από τον κόσμο έπεφτε ένας μαγικός πέπλος υφασμένος από θρύλους. Ο Θερβάντες έστειλε ταξίδι τον Δον Κιχότη, και έσκισε τον πέπλο. Ο κόσμος ξανοίχτηκε μπροστά στον περιπλανώμενο ιππότη σ’ όλη την κωμική γύμνια της πρόζας του».

Μαρία. Δεν έχω διαβάσει τον Δον Κιχότη. Μόνο μια διασκευή για παιδιά όταν ήμουν μικρή. Μήπως ήταν κλασσικά εικονογραφημένα;

Μάρθα. Ούτε εγώ τον έχω διαβάσει.

Δημήτρης. Το κωμικό, ο Κούντερα εκτιμά ιδιαίτερα την κωμική ματιά στα πράγματα. Γι’ αυτό δεν πολυσυμπαθεί τον Ντοστογιέφσκι, τον θεωρεί πολύ δραματικό. Επίσης το θαυμαστό στον Κούντερα είναι ότι μετά την φυγή του από την Τσεχοσλοβακία και την εγκατάστασή του στην Γαλλία άρχισε να γράφει γαλλικά. Πολύ ζόρικο πράγμα να γράψεις σε άλλη γλώσσα εκτός της μητρικής σου. Γιατί η γλώσσα είναι η σκέψη σου, είσαι εσύ.

Γιάννης Χ. Ξέρουμε για ποιο λόγο έγραψε στα γαλλικά; Μήπως επειδή είναι μία μεγάλη γλώσσα;

Εξ όσων θυμάμαι μάλλον δεν υπήρξε απάντηση στο ερώτημα. Κάποιος έριξε στο τραπέζι τον Ροθ και τις ομοιότητές του με τον Κούντερα, ότι είναι και οι δύο κυνικοί...δεν έχουν συμπόνια για τον άνθρωπο. Από κει και πέρα η συζήτηση πήρε και άλλες προεκτάσεις, η Φλωρεντία έκανε ένα συνειρμό για αυτιστικά παιδιά όπου της απάντησε ο Δημήτρης, ενώ ειπώθηκαν και άλλα πολλά που δεν θυμάμαι…